Işık Gazetesindeki Fiske’ler Yeni Bir Edebi Tür mü?

Abstract

Türk Lehçeleri Sözlüğü’ne göre Türkiye Türkçesinde kullanılan “Fiske”; çırtma (Azerbaycan Türkçesi), sirtki, sirtiv (Başkurt Türkçesi), şertüv (kazak Türkçesi), çertü (Kırgız Türkçesi), çertki, çertiş (Özbek Türkçesi), çirtü,çirtiş (Tatar Türkçesi), pitik (Türkmen Türkçesi), çertiş, çekiş (Uygur Türkçesi) olarak çağdaş Türk lehçelerinde kullanılmaktadır. “Fiske” kelimesi Türkçeye Rumcadan geçmiştir. Anlamları, 1. (isim) Parmak uçlarıyla yapılan hafif vuruş. 2. (sıfat) İki parmak ucu ile tutulabilen miktarda olan. 3. İnsan derisinde herhangi bir sebeple ortaya çıkan ufak ve içi su dolu kabartı.”dır. Türkiye Türkçesi ağızlarda farklı anlamları da bulunmaktadır. Bilinen “fiske” anlamlarından başka, gazete ve dergilerde kısa düşünce yazısı olabilecek bir “fiske” türü mevcuttur. Bu türde elle yapılan hafif dokunuş yerine sözle hafif uyarı bulunmaktadır. Eleştiri, hiciv, yergi ile espri, mizah, nükte arası bir ifade tarzına verilen addır fiske. Bir edebi tür olarak da değerlendirebileceğimiz fiske, Mısır’daki bir esir kampında çıkarılan Işık adlı günlük gazetede yer almaktadır. Bu yazıda, söz konusu gazetede yayımlanan fisker tanıtılmakta ve bu metinlerin bir edebî tür olma durumları incelenmektedir. Yapılan çalışmada, fiskelerin her birinin en az 3, en çok 15 cümleden ve en az 17, en çok 126 kelimeden meydana geldikleri; bazı fiskelerin atasözü ve deyimler içerdiği, bütün fiskelerin diyalog biçiminde yazıldığı, konuşma çizgisi kullanıldığı, bazı yazım kurallarının günümüz imlasından farklı olduğu tespit edilmiştir. Manzum değil mensur yazıldıkları, paragraflardan oluşan kompozisyonun tercih edildiği, bazı fiskelerde birden çok konuya değinildiği ve farklı nükteler yapıldığı da görülmektedir. Genellikle her diyalogda farklı bir tema ve bir ana fikir bulunmaktadır. Ancak bazı fiskelerde birden çok diyalog, teme, ana fikir ve yardımcı fikirler yer almaktadır. Metinlerde diyaloğun geçtiği yer ve olaylar hakkında pek malumat verilmemektedir. Fakat diyalogların esir kampında geçtiği fiskelerin içeriğinden anlaşılmaktadır.